Obniżki podatków korporacyjnych dzielą niemiecką politykę

Zaostrza się debata na temat planu reformy podatkowej Klingbeila

Ogromna propozycja nowego ministra finansów Niemiec, Larsa Klingbeila (SPD), dotycząca obniżenia stawek podatku od osób prawnych wywołała rosnące napięcia między rządem federalnym a liderami krajów związkowych, a obawy dotyczące jej faktycznej skuteczności gospodarczej narastają. Podczas gdy plan ma na celu stymulację inwestycji biznesowych i ożywienie stagnacyjnej gospodarki, krytycy twierdzą, że grozi on wyczerpaniem finansów publicznych i pogłębieniem istniejących nierówności — bez zapewnienia obiecanego impulsu dla wzrostu.

Rząd federalny niedawno zatwierdził przepisy, które obejmują przyspieszoną amortyzację inwestycji korporacyjnych i stopniową redukcję podatku dochodowego od osób prawnych. Całkowita szacowana strata dochodów publicznych na szczeblu federalnym, stanowym i gminnym wynosi prawie 46 miliardów euro do 2029 r. Zwolennicy, w tym główne stowarzyszenia biznesowe i partie konserwatywne, takie jak CDU/CSU, twierdzą, że inicjatywa stworzy miejsca pracy, napędzi inwestycje i przywróci zaufanie do gospodarczej przyszłości Niemiec. Jednak wdrożenie obecnie napotyka znaczny sprzeciw w Bundesracie, gdzie przedstawiciele niemieckich krajów związkowych obawiają się, że ciężar finansowy spadnie na nich w sposób nieproporcjonalny.

Przywódcy państw ostrzegają przed nierównowagą fiskalną

Jednym z najbardziej zagorzałych krytyków jest premier Dolnej Saksonii Olaf Lies (SPD), który popiera bodźce gospodarcze w zasadzie, ale ostrzega przed przerzucaniem obciążeń finansowych na władze regionalne i lokalne. Lies podkreślił, że wysiłki na rzecz wzmocnienia demokracji poprzez stabilność gospodarczą nie mogą odbywać się kosztem podważania podstawowych usług na szczeblu państwowym i gminnym.

Przemawiając przed Ministerpräsidentenkonferenz w Berlinie, Lies podkreślił, że chociaż tak zwany „wzmacniacz inwestycji” jest mile widziany, musi mu towarzyszyć mechanizm zapewniający długoterminową równowagę fiskalną na wszystkich szczeblach rządu. „Nie możemy pozwolić sobie na rozwiązywanie jednego problemu, jednocześnie tworząc inny” – ostrzegł.

Obawy te podziela wielu regionalnych liderów i komentatorów, którzy uważają, że znaczący postęp można osiągnąć jedynie poprzez konstruktywne negocjacje i wewnętrzny kompromis – bez powtarzania widocznych politycznych konfliktów, które miały miejsce w poprzedniej koalicji federalnej.

Logika ekonomiczna pod lupą

W centrum sporu leży fundamentalne pytanie: Czy obniżki podatków korporacyjnych niezawodnie prowadzą do wzrostu gospodarczego? Podczas gdy przeważający argument sugeruje, że obniżanie podatków pozostawia firmom więcej kapitału do inwestowania — potencjalnie zwiększając produkcję, zatrudnienie i wydajność — wielu ekonomistów i krytyków uważa to założenie za zbytnie uproszczenie i głęboko wadliwe.

Oszczędności podatkowe nie przekładają się automatycznie na inwestycje. Firmy podejmują decyzje inwestycyjne w oparciu przede wszystkim o oczekiwany popyt, a nie o dostępną gotówkę. Właściciel małej firmy lub firma przemysłowa rozszerzy działalność lub zatrudni nowych pracowników tylko wtedy, gdy będzie pewność co do przyszłej sprzedaży. Bez rosnącego popytu na towary lub usługi, istnieje niewielka zachęta do zwiększania zdolności produkcyjnej, niezależnie od polityki podatkowej.

Poprzednie przykłady wskazują, że nadwyżka płynności korporacyjnej często trafia do dywidend akcjonariuszy, wykupów akcji lub rezerw finansowych zamiast do produktywnych inwestycji. Co więcej, obecne wyzwania gospodarcze Niemiec nie są związane wyłącznie z brakiem finansowania korporacyjnego, ale z głębszymi problemami strukturalnymi, w tym słabym popytem konsumenckim, niepewnością w handlu światowym i kosztami energii.

Rozwiązania po stronie popytu pozostają pomijane

Kilku ekonomistów wskazuje na alternatywne podejście, które zyskało popularność w innych gospodarkach rozwiniętych: stymulowanie popytu krajowego. Zamiast obniżania podatków dla najbogatszych przedsiębiorstw, zwiększenie siły nabywczej gospodarstw domowych o niższych dochodach mogłoby przynieść bardziej zrównoważone korzyści ekonomiczne. Grupy takie jak emeryci z niskimi emeryturami, samotni rodzice, osoby bezrobotne i pracownicy o niskich płacach często wydają większą część swoich dochodów, napędzając w ten sposób lokalne gospodarki i sektory usług.

Pomimo rosnącego uznania tej perspektywy, polityka fiskalna Niemiec pozostaje w dużej mierze ukształtowana przez teorie podaży. Krytycy twierdzą, że ta ideologiczna dominacja w rządzie i kręgach akademickich doprowadziła do dziesięcioleci zmarnowanych okazji do zbudowania bardziej inkluzywnej i odpornej gospodarki.

Stawki polityczne i napięcia koalicyjne

Obecna czarno-czerwona koalicja SPD i CDU/CSU stoi przed trudnym zadaniem równowagi. Z jednej strony istnieje presja, aby zademonstrować działanie pośród powolnego wzrostu i słabnącego optymizmu inwestorów. Z drugiej strony ograniczenia fiskalne na szczeblu państwowym i gminnym ograniczają to, jakie reformy są politycznie i praktycznie możliwe. Sprawę dodatkowo komplikuje nieobecność FDP w Bundestagu, który tradycyjnie opowiadał się za obniżkami podatków, ale teraz wywiera wpływ tylko pośrednio.

Jasne jest, że bez skoordynowanej i kompleksowej strategii finansowej proponowana reforma podatkowa może pogłębić istniejące podziały między władzami federalnymi i regionalnymi. Brak szerokiego konsensusu może wstrzymać ustawodawstwo w Bundesracie i doprowadzić do dalszej fragmentacji w ramach już kruchych ram gospodarczych Niemiec.

Ryzyka ekonomiczne pozostają nierozwiązane

Podczas gdy rząd ma nadzieję wykorzystać reformę podatkową jako dźwignię do pobudzenia wzrostu, ekonomiści ostrzegają, że wskaźniki makroekonomiczne pozostają słabe. Prognozy wzrostu Niemiec na 2025 r. pozostają na poziomie zaledwie 0.4%, jednym z najniższych wśród wszystkich krajów OECD. Bez wyraźnej zmiany wzorców popytu lub warunków handlu zagranicznego nawet hojne środki podatkowe mogą nie wystarczyć, aby odwrócić spowolnienie.

Ostatecznie sukces reformy będzie zależał nie tylko od tego, ile pieniędzy pozostanie na rachunkach korporacyjnych, ale także od tego, czy firmy i konsumenci odzyskają pewność siebie, by wydawać i inwestować. Do tego czasu debata polityczna nad tym, kto płaci za ożywienie gospodarcze — i kto faktycznie na tym korzysta — będzie się tylko nasilać.