Merz naciska na jedność UE, mimo że spotyka się z krytyką za represje na granicy

Zaledwie kilka godzin po wyborze nowy kanclerz Niemiec Friedrich Merz wyruszył w swoją pierwszą misję dyplomatyczną, lecąc do Paryża i Warszawy w celu ożywienia napiętych sojuszy europejskich. Wizyty były bogate w symbolikę, sygnalizując zmianę podejścia Berlina do polityki zagranicznej — ale ujawniły również głębokie podziały, szczególnie w kwestii polityki migracyjnej.

Zarówno we Francji, jak i w Polsce Merz podkreślił swoje zaangażowanie w ożywienie tzw. Trójkąta Weimarskiego – trójstronnego forum między Niemcami, Francją i Polską – opowiadając się jednocześnie za ściślejszą koordynacją obronną i silniejszymi granicami zewnętrznymi UE. Jego przesłanie było jasne: Europa musi przygotować się na większą samodzielność pośród zmieniającego się porządku globalnego i rosnącej niepewności transatlantyckiej.

Napięte stosunki francusko-niemieckie zostają odświeżone

W Paryżu Merz został ciepło przyjęty przez prezydenta Francji Emmanuela Macrona. Obaj przywódcy podkreślili swoje osobiste relacje i zobowiązali się do pogłębienia współpracy w zakresie szeregu kwestii, w tym polityki gospodarczej, strategii obronnej i wsparcia dla Ukrainy. Merz zaproponował „francusko-niemiecki restart”, przyznając się do niedawnej krytyki, że Niemcy zaniedbały swoje europejskie relacje.

Wśród omawianych tematów znalazła się idea wspólnego europejskiego parasola nuklearnego, propozycja mająca na celu zwiększenie autonomii obrony kontynentalnej, ponieważ narastają wątpliwości co do wiarygodności gwarancji bezpieczeństwa USA pod rządami prezydenta Donalda Trumpa. Podczas gdy obaj przywódcy zgodzili się kontynuować dyskusję, Merz ostrożnie podkreślił, że NATO, a zwłaszcza amerykańska tarcza nuklearna, pozostają na razie niezastąpione.

Rozmowy dotyczyły również handlu. Merz powtórzył swój sprzeciw wobec polityki taryfowej Trumpa, ostrzegając, że zagraża ona globalnej stabilności gospodarczej. „Handel powinien przynosić korzyści wszystkim, a nie tworzyć nowe bariery” – powiedział, zgadzając się z wezwaniami Macrona do ochrony dobrobytu Europy w coraz bardziej protekcjonistycznym świecie.

Spotkanie w Warszawie wywołuje spór o politykę migracyjną

Ton zmienił się dramatycznie w Warszawie, gdzie Merz spotkał się z polskim premierem Donaldem Tuskiem. Napięcia wzrosły w związku z proponowanymi przez Niemcy środkami migracyjnymi, w szczególności rozszerzeniem kontroli granicznych i ponownym otwarciem ośrodków powrotu migrantów w pobliżu granicy z Polską.

Tusk potępił wszelkie sugestie, że Niemcy mogłyby zepchnąć osoby ubiegające się o azyl do sąsiednich krajów, nazywając to „niedopuszczalnym”. Ostrzegł, że Polska odpowie własnymi środkami granicznymi, potęgując obawy o wewnętrzne podziały w Unii Europejskiej. Krytyka dotyczyła ośrodka w Eisenhüttenstadt, niedaleko granicy z Polską, mającego na celu usprawnienie powrotów migrantów na mocy rozporządzenia dublińskiego. Tusk stanowczo odrzucił wszelkie próby przeniesienia obciążeń azylowych na wschód.

Merz bronił jednak nowego kierunku polityki. Mówiąc do niemieckich mediów, nalegał, że tymczasowe kontrole graniczne są konieczne ze względu na wysoki poziom nielegalnej migracji w UE. „To nie jest trwałe rozwiązanie, ale jest to wymagany krok na razie” – powiedział. Zapewnił Polskę o wsparciu Niemiec we wzmacnianiu zewnętrznych granic UE i podkreślił znaczenie wspólnej europejskiej odpowiedzialności w zarządzaniu presją migracyjną.

Presja wewnętrzna i podzielona koalicja

W kraju Merz mierzy się z politycznymi tarciami nawet w ramach własnej koalicji. Jego stanowisko w sprawie egzekwowania przepisów granicznych i powrotów osób ubiegających się o azyl już wywołało spory między CDU/CSU a ich socjaldemokratycznymi partnerami koalicyjnymi. Minister spraw wewnętrznych Alexander Dobrindt szybko zareagował na uchylanie dyrektywy z 2015 r., która zapobiegała odrzucaniu wniosków o azyl na granicy. Obiecał również zwiększyć obecność policji i stopniowo zwiększać liczbę odrzuceń.

Wicekanclerz Lars Klingbeil i inni liderzy SPD wyrazili obawy dotyczące prawnych i humanitarnych implikacji, przypominając opinii publicznej, że prawa azylowe są nadal chronione konstytucyjnie w Niemczech. Merz, utrzymując twardą linię swojej partii, nalegał, że wszelkie nowe środki będą zgodne z prawem.

Tymczasem weteran SPD, Matthias Miersch, został mianowany nowym szefem frakcji parlamentarnej partii. Jego rola będzie kluczowa w równoważeniu napięć koalicyjnych i przekładaniu wpływu SPD na wyniki legislacyjne — zwłaszcza w takich kwestiach jak mieszkalnictwo, prawo rodzinne i migracje, w których partie się różnią.

Polityka zagraniczna: reset czy ryzyko?

Natychmiastowe nawiązanie kontaktu przez Merza z Paryżem i Warszawą wysyła sygnał, że Berlin jest zdecydowany przyjąć bardziej proaktywną rolę w polityce zagranicznej i europejskiej. Wyraźnie zdystansował się od ostrożniejszej dyplomacji swojego poprzednika i skrytykował poprzedni rząd za to, że pozwolił na stagnację stosunków dwustronnych.

Jego podróż odbywa się również w trakcie ponownych apeli o zaangażowanie dyplomatyczne z Moskwą, przy czym niektóre głosy — takie jak Sahra Wagenknecht z BSW — wzywają kanclerza, aby uznał również historyczną rolę Rosji w II wojnie światowej i rozważył drogi dyplomatyczne w konflikcie na Ukrainie. Rząd niemiecki do tej pory utrzymywał stanowczą postawę solidarności z Kijowem, a zarówno Merz, jak i Macron potwierdzili stałe wsparcie dla Ukrainy podczas swojego wspólnego wystąpienia.

Ostrożna linia Merza w sprawie relacji Trumpa i USA

W związku z planowaną rozmową telefoniczną z prezydentem USA Donaldem Trumpem Merz zasygnalizował zarówno otwartość, jak i ostrożność. Przemawiając na pokładzie samolotu, skrytykował niedawne amerykańskie cła i podkreślił, że partnerstwa gospodarcze nie powinny być postrzegane jako gry o sumie zerowej. Ostrzegł również Waszyngton, aby uszanował wewnętrzne decyzje polityczne Niemiec, szczególnie po tym, jak urzędnicy USA skrytykowali klasyfikację skrajnie prawicowej AfD przez Berlin jako ekstremistycznej.

Podczas gdy Trump przesyłał gratulacje za pośrednictwem wiceprezydenta J.D. Vance'a, Merz zasugerował, że jego zdaniem entuzjazm wobec budowania nieformalnych relacji jest ograniczony, żartując, że nie jest pewien, czy wyjście na golfa byłoby „dobrym pomysłem”.

Nowa era, ale niestabilny grunt

Pierwsze dni urzędowania Friedricha Merza odzwierciedlają zarówno ambicję, jak i zmienność. Jego próba zresetowania europejskiej dyplomacji spotkała się z uznaniem, zwłaszcza we Francji. Jednak jego polityka migracyjna już doprowadziła do poważnych rozłamów w Polsce i ujawniła podziały w jego własnej koalicji.

W obliczu wciąż trwających kryzysów – na Ukrainie, w Strefie Gazy, napięć handlowych i rosnących wpływów skrajnej prawicy – ​​Merz stoi przed podwójnym wyzwaniem: skonsolidowania władzy w kraju, a jednocześnie ugruntowania pozycji Niemiec jako wiarygodnego i stanowczego głosu na scenie europejskiej i światowej.